Patent nedir?
Patent, buluş sahibinin buluş konusu ürünü belirli bir süre üretme, kullanma, satma veya ithal etme hakkı olan belgedir. Buluşu yapılan neredeyse her şey patent koruması kapsamına dahildir. Buluşu yapılan bir ürün ya da sistemin bütün hakları patent sahibine ait olur ve ondan izinsiz kullanılamaz.
Patent, ürün veya buluş sahibine, icat ettiği ürünün satışı, pazarlanması, çoğaltılması, bir benzerinin üretilmesi gibi alanlarda ayrıcalıklar getiren resmi bir belge ve unvandır.
Patentli bir buluş, tıpkı işle ilgili alınıp, satılabilen, kiralanıp, kiraya verilebilen diğer mallar gibi buluş sahibinin mülkiyeti haline gelir.
Bir buluş sahibi patent isteme hakkını, buluşu yapana veya onun haleflerine ait olup, başkalarına devri mümkündür. Buluş birden çok kişi tarafından birlikte gerçekleştirilmişse, patent isteme hakkı, taraflar başka türlü karar almamışlarsa, bunlara müştereken ait olur. Aynı buluş birbirinden bağımsız birden çok kişi tarafından aynı zamanda gerçekleştirilmişse, patent isteme hakkı, daha önce başvuru yapana veya diğerine göre rüçhan hakkı olana aittir. Patent almak için ilk başvuran kişi, aksi sabit oluncaya kadar, patent isteme hakkının sahibidir.
Makineler, araçlar, aygıtlar, kimyasal bileşikler ve işlemleri ile her türlü üretim yöntemleri, patent korumasının kapsamındadır.
Patent yasalarının amacı; buluş yapmayı, yenilikleri ve yaratıcı fikri faaliyetleri teşvik etmek için gerekli olan korumayı ve buluşlarla elde edilen teknik çözümlerin sanayide uygulanmasını sağlamaktır. Verilen patentler ve bunların sanayide uygulanması ile teknik, ekonomik ve sosyal ilerlemenin gerçekleşmesi sağlanır. Patent sayısı ülkelerin sanayi alanında ne kadar gelişmiş olduğunun da bir göstergesidir.
Türkiye’de patent verme yetkisi, Türk Patent Enstitüsü’ne aittir.
Buluş niteliğinde olmadığı için Kanun Hükmünde Kararname kapsamı dışında kalanlar:
- Keşifler, bilimsel teoriler, matematik metotları
- Zihni, ticari ve oyun faaliyetlerine ilişkin plan, usul ve kurallar
- Edebiyat ve sanat eserleri, bilim eserleri, estetik niteliği olan yaratmalar, bilgisayar yazılımları
- Bilginin derlenmesi, düzenlenmesi, sunulması ve iletilmesi ile ilgili teknik yönü bulunmayan usuller
- İnsan veya hayvan vücuduna uygulanacak cerrahi ve tedavi usulleri ile insan, hayvan vücudu ile ilgili teşhis usulleri
Patent verilerek korunamayan buluşlar:
- Konusu kamu düzenine veya genel ahlaka aykırı olan buluşlar.
- Bitki veya hayvan türleri veya önemli ölçüde biyolojik esaslara dayanan bitki veya hayvan yetiştirilmesi usulleri.
Patent Çeşitleri:
İncelemeli Patent: İncelemeli patent, Ulusal ofise yapılan müracaat neticesinde uluslar arası anlamda araştırması yapılmış, araştırmadan sonra tekniğin bilinen durumunun aşılması yönünden incelemesi yapılmış, yeni, sanayiye uygulanabilir buluşlara verilen koruma belgesidir. Tekniğin bilinen durumu ile ilgili araştırma TPE veya TPE tarafından yetkisi kabul edilmiş uluslar arası araştırma kuruluşları tarafından gerçekleştirilir. İnceleme ücrete tabi olup, incelemeli patentin koruma süresi 20 yıldır.
İncelemesiz Patent: İncelemesiz patent, nitelik olarak patent sayılır ancak; tescil konusunun gerçekliği ve yararlılığı devlet tarafından garanti edilmez. İncelemesiz patentin koruması süresi 7 yıl olup, bu süre içerisinde inceleme talebinde bulunularak tescilin incelemeli patent’e dönüştürülebilmesi mümkündür.
Faydalı Model, 551 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname’ye göre Faydalı model belgelerine ilişkin açık bir hüküm bulunmadığı ve faydalı model belgelerinin özelliği ile çelişmediği takdirde, patentler için öngörülen hükümler, faydalı model belgeleri için de uygulanır. Bu model 10 yıl süre ile korunur.
Faydalı Model tescili, nitelik itibariyle patent tescili ile aynıdır. Ancak, patent tescil işlemlerinin uzun sürmesi, inceleme ve araştırma maliyetlerinin yüksekliği nedeniyle faydalı model kavramının kanunda yer almasını gerektirmiştir.
Tekniğin bilinen durumunun aşıldığı, olan ürünlerin daha fonksiyonel hale getirildiği yeni ve sanayiye uygulanabilir nitelikte olan buluşlar faydalı model belgesi verilerek korunur. Ülkemizde, patent ve faydalı model tescil korumaları Türk Patent Enstitüsü nezdinde yapılmaktadır.
Patentin Taşıması Gereken Nitelikler:
Yenilik: Tekniğin bilinen durumuna dahil olmayan buluş yeni demektir. Tekniğin bilinen durumu; patent başvurusunun yapıldığı tarihten önce, buluş konusunda dünyanın herhangi bir yerinde toplumca erişilebilir yazılı veya sözlü tanıtım, kullanım veya bir başka yolla açıklanan bilgilerden oluşur.
Tekniğin bilinen durumunun aşılması: Buluş, ilgili olduğu teknik alandaki bir uzman tarafından, tekniğin bilinen durumundan aşikar bir şekilde çıkarılamayan bir faaliyet sonucu gerçekleşmiş ise, tekniğin bilinen durumunun aşıldığı kabul edilmektedir.
Sanayiye Uygulanabilir Olma: Buluş, tarım dahil sanayinin herhangi bir dalında üretilebilir veya kullanılabilir nitelikte ise, sanayiye uygulanabilir olduğu kabul edilmektedir.