Origami, Japonca “ori” (katlamak) ve “gami” (kağıt) kelimelerinin birleşiminden meydana gelmiş olan kâğıt katlama sanatına verilen isimdir.
Klasik origami, genellikle kare kağıt parçalarını sadece katlayarak çeşitli canlı ve cansız figürler oluşturmak amacı ile uygulanmaktadır. Tarihsel gelişimi ve Avrupa’ya da yayılması ile beraber farklı teknikler de kullanılmaya başlanmıştır.
Origaminin hobi olduğu ve genellikle dekoratif ürünler yapıldığı düşünülse de birçok faydalı, çevre dostu ve pratik kullanım alanları vardır.
Örneğin Miura katlaması bir hamleyle açılıp bir hamleyle kapanabilen taşımaya ve sık sık bakmaya müsait ziyaretçi broşürü ve turist haritalarında ve uzaya gönderilirken küçük, uzayda açıldığında geniş olması gereken anten veya güneş enerjisi toplayan panolar gibi şeylerin tasarımında kullanılır.
Benzeri bir teknik, lamba gölgeliği yapmaya, benzer başka teknikler örneğin mimaride düz metal plakalar ile çok yönde bükük yüzeyler oluşturmaya yarar.
Günlük kullanımda mektup zarfı, kese kağıdı, karton kutu birer origami uygulaması olarak düşünülebilir; tutkal gerektirmeyen tasarımları da vardır. Aceleyle yapılmış kağıt kaselerde yemek servisi yapılabilir, atık kağıttan kolay yapılabilen açık kutu kabuk, çekirdek, kemik, kılçık gibi şeyleri toplamak için masaya koyulabilir, sonra da içindekiyle birlikte kaldırılabilir.
Kağıttan uçurtma, tabanca, kayık, şapka çok bilindik oyuncaklardır.
Origami’nin Tarihçesi
Tarihi asırlar öncesine dayanan origami yani kağıt katlama sanatının bilinen ilk adı orikata’dır. Origami sanatının insanlık tarihinin ilk zamanlarında kumaşların katlanmasıyla doğduğu tahmin edilmektedir. Bugünkü anlamdaki origaminin ise Çinlilerin kağıdı bulmasıyla başladığı ve Japonya’ya Budist rahipler yoluyla ulaşmış olduğu inancı yaygındır. Gelişimini Japonya’da tamamladığı için ismini de Japonca’dan almıştır.
Kağıt Çinliler tarafından M.Ö 250’de bulunmuştur. Bu dönemlerde henüz isim verilmemiş bu sanatı yalnızca zenginler kullanmıştır. Kağıt çok pahalı olduğu ve sadece aristokratlar, üst düzeydeki kişiler tarafından elde edilebildiği için origami bir çeşit asalet göstergesi olmuştur. Kağıdı dini törenlerde tapınakları ve hediye verdikleri paketleri süslemek için kullanmışlardır. Özellikle hediye paketlerini süslemek için yapılan çiçek örnekli origami yapımı modeline “noşi” denilmiştir. Zaman içerisinde kağıt üretimi arttıkça fiyatı azalmaya başlamıştır. Böylece kullanımı yaygınlaşmış ve bu sanat daha çok kişiye ulaşmıştır. 17. yüzyılda halk arasında eğlence şeklini almış ve gelişmeye devam etmiştir. Bu dönemde ‘Hiden Senbazuru Orikata’, Türkçesi “Birbirine Eklenmiş 1000 Kağıt Turna” konuyla ilgili olan ilk kitap 1797’de basılmıştır.
1900’lü yılların başlarından itibaren okullarda öğretilmeye başlanmıştır.
Origami 2.Dünya savaşından sonra sanatsal anlamda büyük gelişme kaydetmiş ve geniş kitlelere yayılan bir hobiye dönüşmüştür.
Origami Çeşitleri
- Klasik Origami
- Modüler Origami
- Islak Origami
- Modern Origami
- Pop-up origami
- Mimari Origami
- Kirigami
- Book-art origami
KLASİK ORİGAMİ:
Klasik origami, bu sanatın temeli olan ilk origami türü olarak nitelendirilir. Klasik origaminin modelleri, bir yüzü renkli diğer yüzü renksiz genellikle tek parça halinde ve kare kağıtlar kullanılarak; kesme, yapıştırma gibi işlemler uygulanmadan yapılır. Klasik kağıt katlama türü için en bilindik örnek Japon kültüründe önemli bir yere sahip olan kanat çırpan turna kuşudur. Bunun dışında zıplayan kurbağa, günlük hayatımızda kullanılan kutu, sevdiklerinize hediye etmekte kullanabileceğiz gül gibi sadece katlama ile yapılan çeşitli klasik origami uygulamaları vardır.
MODÜLER ORİGAMİ:
Diğer adı parçalı origami’dir. Birbirinin aynısı veya bir bütünü tamamlayan benzeri çok sayıda küçük parçadan oluşur. Kullanılan kağıt parçası sayısında hiçbir sınırlama yoktur. 1000’den fazla parça ile yapılan örnekler de mevcuttur. Yapılan parçalar birbirine eklenerek 3 boyutlu oldukça gerçekçi şekiller elde edilir.
ISLAK ORİGAMİ:
Hayvan figürlerinin gerçeğine yakın görünümünü sağlamak amacıyla kullanılan bir yöntemdir. Kağıt kuruyken istediğiniz şekli vermek zordur. Islatılan kağıt, kolaylıkla şekil alabilir. Böylece daha doğal görünümlü şekiller oluşturulabilir. Bu tekniği origaminin gelişiminde büyük katkıları olan Akira Yoshizawa (14 Mart 1911 – 14 Mart 2005) adlı bir üstat geliştirmiştir.
MODERN ORİGAMİ:
Origami, zaman içinde ortaya çıkış amacından farklı olarak eğlence, zeka gelişimi, zaman değerlendirme ve salt sanat amacıyla yapılmaya başlanması ile başka türler de gelişmiştir.
Moder origami Pop-up origami (doğal olmayan formlar içeren), mimari origami (geometri merkezli figürler oluşturan), kirigami (kesme ve yapıştırma içeren), book-art origami (kitaplar veya kitap şekli verilerek birleştirilmiş kağıtlarla yapılan) gibi isimlerle alt türlere ayrılır.
Pop-art Origami:
Pop-up origami kesme, yapıştırma, boyama gibi işlemlerin kullanımının serbest olduğu modern origami türüdür. Simetri zorunluluğu yoktur, kuralları olmayan en serbest origami türüdür. Süslü davetiyeler bu türe iyi bir örnektir.
Mimari Origami:
Simetri zorunluğu olmayan ve kesme, yapıştırma ve boyama işlemlerinin serbest olduğu diğer bir modern origami çeşididir. İnşaat maketleri bu türe iyi birer örnektir.
Kirigami:
Kağıda keserek şekil verme sanatıdır. Kağıt genellikle katlandıktan sonra kesme işlemi yapılır. Katlama işlemi kesme işleminden daha az olduğu ve ortaya çıkan modelde en çok kesme işlemi yapıldığı için kağıt kesme sanatı yani kirigami olarak adlandırılır.
Book-art Origami:
Book art origami yeni bir origami çeşididir. İlk olarak Isaac G. Salazar tarafından 2009 yılında uygulanmış türdür. Özellikle eski ve artık kullanılmayan kitaplar dekoratif bir hale getirilir. Book art origami ile kitaplara çeşitli semboller, kelimeler yazılabilir ve üç boyutlu figürler elde edilebilir.
Origami’nin Çocuk Gelişimine Etkisi
Kağıt katlama uygulamaları çocuk gelişimine katkı sağlayan etkinliklerdir. Çocukların gözünde bir dersten çok oyun olarak algılandığı için etkili bir eğitsel araçtır ve tekrar eden eylemlerle şematik öğrenmeye örnek oluşturur. Çocukların estetik duygusunun gelişmesini sağlar. Origami ile çeşitli objeler yapmaya çalışan çocuk başarılı olmak için dikkatini yoğunlaştırmak, modeli izlemek ve verilen yönlendirmeleri dinlemek zorundadır. Bu da çocuğa bir sonuca varmak için sabırlı olmasının gereğini öğretir.
Çocuklar kendi eseri olan bir ürün ortaya çıkardıklarında duygusal olarak tatmin olma ve çevrelerince kabul edilme ihtiyaçlarını karşılamış olurlar
Origami ile uğraşırken çocukların el ve parmak kasları ve buna paralel olarak ta el-göz koordinasyonları gelişir. Katlama işlemi esnasında sağ ve sol ellerini aynı anda kullanırlar. Sağ ve sol el uyumu açısından bu aktivite çok önemlidir.
Çocuklar origamiyle uğraşırken geometrik şekillerle karşılaşırlar. Bu da onların şekiller arasındaki ilişkileri kavramalarına yardımcı olur. Örneğin bir kareyi yatay olarak ikiye katladığınızda kâğıdın şekli dikdörtgen, çapraz iki köşesinden ikiye katlayınca ise bir üçgen olur. Çocuk origami sayesinde, bir karenin aslında iki üçgen veya iki dikdörtgenden oluştuğunun farkına varır. Origami ile uğraşan çocuk kağıdı ortadan ikiye katlayınca elde ettiği şekillerin büyüklük olarak birbirine eşit olduğunu, tam ortadan katlamamışsa da eşit olmadığını görür. Düz bir kağıdı üç boyutlu hale getirmesi ise çocuğu görsel ve düşünsel olarak destekler ve çocuğun mekânsal ve matematiksel ilişkiler hakkında deneyim kazanmasına yardım eder. Eşyaya farklı yönlerden bakabilme özelliğini kazanan çocuk, 3 boyutlu düşünebilme yetisini kazanır.
Origami ve Kültür
Turna kuşu, Japon kültüründe önemli bir yere sahiptir. Aynı önem origami turna için de geçerlidir. 1000 adet turna kuşu yapanın uzun ve iyi bir yaşam süreceğine inanılır. Turna kuşunun günümüzde popüler olmasının nedeni Sadako Sasaki isimli 11 yaşındaki bir kız çocuğudur. 2.Dünya Savaşı sırasında Hiroşima’ya atılan nükleer bomba nedeniyle lösemi hastası olan bu küçük kız, iyileşme umuduyla turna kuşu yapmaya başlar. Ama 664. turnasını bitirdikten sonra hayata veda eder. Onun anısına bombanın atılışının her yıl dönümü olan 6 Ağustos’ta Japonya ve dünyadan çocuklar evrensel barış adına turna kuşu yapıp, Sadako’nun Hiroşima’daki anıtına gönderirler.
Görsel Anlatımlı Origami Örnekleri
