Galileo Galilei – Galile (doğum 15 Şubat 1564 – ölüm 8 Ocak 1642), İtalyan fizikçi, matematikçi, gök bilimci ve filozoftur. Galileo modern fiziğin ve teleskopik astronominin kurucularındandır.
Galileo’nun Hayatı
Galileo hem yüzyıllardır hakim olan Aristoteles akımından, hem de Kutsal Kitap’tan şüphe duyarak Orta Çağ’daki bilim anlayışında devrim yaratmıştır. İtalya’nın Pisa kentinde dünyaya gelen Galileo, ilk önce tıp eğitimine başlamış, sonra ilgisi matematik ve felsefeye dönmüştür. 25 yaşında Matematik profesörü olan Galileo, genç yaşlarından itibaren hareket hakkında kendi başına deneyler yapmaya başlamıştır. 1609’da yapılmış basit bir teleskoptan ilham alarak daha üstün teleskoplar geliştirmiş ve uzay hakkında daha önce hiç yapılamamış gözlemler yapmıştır.
Galileo’nun İlk Yılları
Galileo 15 Şubat 1564’te İtalya’nın Pisa şehrinde doğdu. Döneminin tanınmış müzisyenlerinden Vincenzo Galilei’nin oğlu olan Galileo, ilk tahsilini Floransa’da yaptı. Babası kendi matematik uğraşısı nedeniyle varlığının çoğunu kaybetmişti ve Galileo’u matematikten uzak tutmaya çalışıyor, bir hekim olmasını istiyordu. Galileo’nun müzisyenlik ve ressamlığa oldukça ilgisi vardı ama babasının isteğine uyarak Pisa Üniversitesi’nde tıp okumaya karar verdi.
Babasının bir arkadaşı olan matematik öğretmeni Ricci, Galileo’yu oldukça etkiledi ve Galileo babasının karşı çıkmasına rağmen özel matematik dersleri almaya başladı. Bu derslerde Arşimed’in çalışmalarını öğrendi.
Galileo deneylerinin ilkini 17 yaşında tıp öğrencisiyken gerçekleştirdi. Kilise avizelerinin rüzgar ile salınmasını inceleyen Galileo, rüzgarın sertliğine göre açının değiştiğini fakat salınım zamanının değişmediğini fark etti. Bu gözlemini evde iki sarkaç oluşturarak denemiş, aynı sonucu almıştır.
Galileo Pisa Üniversitesi’ndeki eğitimi sırasında tıp dalından vazgeçti ve felsefe ile matematik çalışmaya karar verdi.
22 yaşında “Hidrostatik Terazi” kitabını yayınlayarak bilim dünyasının ilgisini çekti. O dönemde Aristoteles geleneği izlenerek bir cisim ne kadar ağır olursa, o kadar hızlı bir şekilde yere düşeceği düşünülüyordu. Galileo tüy, yaprak gibi cisimlerin yere daha yavaş düşmesinin nedeni olarak geniş yüzeylerinin hava ile sürtüşmesi olduğunu gösterdi. Sarkacın, yüzen cisimlerin ve hareketin Aristo fiziğinden farklı bir düşünceyle matematiksel olarak ele alınması gerektiğine inanan Galilei, Pisa Kulesinden ağırlık düşürerek Aristo’nun yanlışlığını açıkça gösterdi. Bu davranışı yaşlı profesörlerle anlaşmazlığa düşmesine sebep oldu. 1592’de Pisa’yı terk ederek, Padova Üniversitesi matematik kürsüsüne geldi ve 1610 yılına kadar burada kaldı..
1609 yılında Hollanda’da teleskopun icadını öğrendi ve ertesi yıl daha üstün bir teleskop geliştirdi. Sonrasında Ay’ın yüzeyi, Güneş’teki lekeleri, Jüpiter’in uydularını keşfetti. Gökbilimi çalışmaları Galileo’yu oldukça ünlü yapmıştı.
Galileo ve Engizisyon Mahkemeleri
Polonyalı Copernicus 16. yüzyılda, Güneş merkezli kendi evren modelini geliştirmişti. Copernicus, Galileo’nun doğumundan 21 yıl önce ölmüştü. Galileo dünyanın güneşin etrafında döndüğü yönündeki Copernicus kuramını destekliyordu ve bu kilisenin büyük tepkisini çekmişti. Kilise bu teorinin Kutsal Kitap’ta Yeşu’nun Güneş’e hareket etmeme emri vermesine ters düştüğünü düşünüyordu. Galileo Roma’da Engizisyon mahkemesi önünde sorguya çekildi. Engizisyon toplandı ve sonunda Galileo’nun teorisinin asılsız ve dine aykırı olduğu kararını verdi. 1616 yılında Galileo’nun bu kuramları desteklemesi ve öğretmesi kilise tarafından yasaklandı. Galileo idam edilirken söylediğini inkar etmesi şartıyla idamının iptali belirtilirken Galileo “Görmedim, Duymadım ve Bilmiyorum” diyerek kendini idam sehpasından kurtardı.
“Dünyanın İki Esas Sistemi Üzerine Diyaloglar” eserini Papalığın izni ile 1632’de bastırdı. Kitap Copernicus’un teorisini destekleyen ve karşı çıkan iki adamın tartışması üzerineydi. Galileo mahkeme öncesi gözaltına alındı ve ömür boyu hapse mahkum edildi. Sonrasında cezası ev hapsine çevrildi ve Copernicus kuramına karşı çıkmaya zorlandı.
Galileo’nun Buluşları ve İcatları
Teleskop: Galileo 1609’da Hollandalı bir mucidin icat ettiği teleskobu bir arkadaşından aldığı mektuplar aracılığı ile öğrenmişti. Bu mektuplardan yola çıkarak ve kendi becerilerini kullanarak bir dizi teleskop geliştirmeye başladı. 1610’da bir cismi 30 kez büyüten bir teleskop geliştirdi. Sonrasında teleskoplarını kullanarak uzayı gözlemlemeye başladı.
Mayıs 1610’da gözlemlerini Sidereus Nuncius (Yıldız Habercisi) adlı kısa kitabında yayınladı. Kitabında Ay’ın yüzeyinde dağlar olduğunu, Samanyolu galaksisinin küçük yıldızlardan oluştuğunu ve Jüpiter gezegeninin dört uydusu olduğunu söylüyordu. Ayın yüzeyinin pürüzsüz ve kusursuz olmadığını, dağ ve çukurların olduğunu gördü.
Temmuz 1610’da teleskopunu Satürn gezegenine çevirdi ve Satürn’ün üç parçadan oluştuğunu gördü. Teleskopu Satürn’ün çevresindeki halkayı gösteremiyordu ve halkayı iki tarafında parçalar olarak görüyordu. Aynı sene Venüs’ün Ay benzeri evrelerden geçtiğini gördü ve Venüs’ün Güneş etrafında döndüğü sonucuna vardı. Ama bu gözlemini Dünya’nın Güneş’in etrafında döndüğü tezi için kullanmadı, sadece Venüs’ün Güneş etrafında döndüğü sonucuna vardı.
Pusula: 1597’de pratikte çok faydası olan pusulayı ticari olarak piyasaya arz etti.
Termometre: Sıcağı ve soğuğu ölçmek için ilkel bir alet geliştirdi. Termoskop adını verdiği bu alet ince ve uzun bir boynu olan, yumurta büyüklüğünde cam bir şişeydi. Şişenin tüp şeklindeki boynu içinde sıvı olan başka bir kaba konuyordu. Yumurta şeklindeki kısmı da elle ovuşturularak ısıtılıyordu. Eller çekildiğinde, kaptaki sıvı tüpün içinde belli bir yüksekliğe ulaşıyordu.
Sarkaçlar ve Saatler: İnsan kalp atışının ölçümünde kullanılmak üzere bir sarkaç geliştirdi. Galileo’nun sarkaçlar üzerinde yaptığı incelemeler modern saatin ortaya çıkmasına katkıda bulundu. Eskiden saat yapımında en büyük sorun kendini yineleyen ve hep aynı uzunlukta olan bir hareket bulmaktı. Galileo’nun sarkaçlarla ilgili tespiti saatlere uygulanırsa bu sorun aşılacaktı. Bunu daha sonraki yıllarda Hollandalı bilim adamı Christian Guhens başardı ve “tik – tak, tik – tak” diye çalışan, bildiğimiz modern saati yaptı.
Su Pompası: Galileo, Padua kentinde 1594 yılında bir su makinesi için patent hakkı aldı. İcat ettiği pratik kullanışlı su makinesi ile ilgili herhangi bir bilgi bulunmamaktadır. Kayıtlarda makine için şu ifade kullanılıyor: “Suyu almak ve toprağı sulamak için, kullanması kolay ve çok ucuz bir alet. Pompaları sadece bir atın yardımıyla çalıştırıyor ve toprağı sürekli olarak suluyor.”
Mikroskop: Galileo teleskoptan daha küçük ölçülerde bir silindire yine mercekler yerleştirerek “occhialino” adını verdiği mikroskobu yaptı. 1619 – 1624 yılları arasında bu aletten çok sayıda üretti.
Galileo Galilei’nin Ölümü
Galileo ileri yaşlarında körlük geçirmesine rağmen yazmaya devam etti. 1638’de hareket kanunları ve mekanik ilkeleri hakkında bir çalışma yayınladı. 8 Ocak 1642’de hayatını kaybetti.
Galileo’nun Bilimsel Metodu
Galileo çalışmalarını yaparken fiziksel olayları parçalara ayırıyor ve bu parçaları herkesin anlayacağı kesinlikte açıklamaya çalışıyordu. Bu parçalar sonra da birbirleri ile ilişkilendirilmeliydi; bu yaklaşım günümüzde “model kurma” olarak adlandırılmaktadır.