Oltu taşı, Erzurum’un Oltu ilçesinin kuzeydoğu kesiminden çıkarılmakta olan yarı değerli bir taştır. Kolay işlenebilme özelliğinden dolayı takı ve ziynet eşyası yapımında kullanılır.
Oltu taşı genellikle siyah, koyu kahve, sarı, nadiren de gri-yeşilimsi renktedir. Bir karbon bileşenidir. Çoğunlukla siyah renkli olanı tercih edilir. Genelde bayan takıları ve tespih üretiminde önemli bir yere sahiptir.
Oltu taşının fiziksel ve kimyasal özellikleri
Oltu taşının fiziksel ve kimyasal özellikleri incelendiğinde başlıca şu özelliklere sahip olduğu görülür: Mohs sertlik skalasına göre 3 sertliğe, 1.5 yoğunluğa sahip ve karbon içeriği yüksek olan bir yarı değerli süstaşıdır. Çıra gibi is çıkararak yanar ve geride sigara külüne benzer bir artık bırakır. Linyite göre çok bitümlü ve çok sık yapılı olmasına karşın genelde kompakt linyit olarak tanımlanabilir. Sürtünme ile elektriklenir ve hafif cisimleri çeker. Yanma esnasında aniden soğutulursa donar, camlaşır ve kalıp halini alır. Oltu taşı, yerkabuğu içinde iken yumuşak, hava ile temas ettiğinde sertleşen, bitümce zengin kompakt bir linyit çeşididir. Erzurum’a özgü oltu taşı Oltu ilçesinden güç koşullar altında çıkarılmakta olup, bu taş ile tespih anahtarlık, gerdanlık, broş, küpe, saç tokası, tarak, ağızlık, yüzük, bilezik, sigaralık gibi çeşitli süs eşyaları yapılmaktadır.
Oltu taşı siyah, tıkız, parlak ve kavlı biçiminde kırıkları olan, parlatılabilen, tıraşlanabilen bir nevi linyit taşıdır. Erzurum’da Oltu taşı altın ve gümüşle birlikte kullanılarak çeşitli takı aksesuarları yapılmaktadır. Oltu taşının ocaktan çıkarılması ve işlenmesi oldukça zordur. Çok çabuk kırılma özelliğinden ötürü çıkarılma ve işlenmesinde özel aletler kullanılmaktadır.
Oltu taşı; Orta Çağlarda tespih, kutsal sayılan sandık ve heykel yapımında kullanılmaktayken, 19. yüzyılda mücevher yapımında da kullanılmaya başlanmıştır. Günümüzde Erzurum ilinin Oltu ilçesinde üç yüzden fazla maden ocağından çıkarılmaktadır.
Oltu taşının diğer özellikleri
- Oltu taşı kolye için kullanılan malzemeler
- Topraktan çıktığında çok yumuşak olmasına rağmen, hava ile temas edince sertleşme özelliğine sahip,
- İşlenmesi kolay,
- İşlendikçe sertleşen,
- Kullanıldıkça parlayan,
- Genelde siyah, bazen de kahverengi,
- Çıra gibi alevli bir şekilde ve is çıkararak yanan,
- Sürtünme ile elektriklenmek suretiyle hafif cisimleri çeken özelliklere sahip olup Latince ismi Jayet’tir.
Oltu taşının faydaları
Oltu taşı’nın faydalarını şöyle sıralayabiliriz: Gerdanlık olarak kullanılırsa boğaz ve Tiroid bezi enfeksiyonlarını yok eder, guatrın oluşmasını önler, oluşmuşsa önce büyümesini durdurur ve sonra küçülterek ortadan kaldırır.
Kulak ağrılarını iyileştirir. Böbrek, mesane ve dalağı temizler, sağlıklı çalışmasını sağlar. Astım, bronşit gibi solunum yolları hastalıklarını önler, oluşmuşsa iyileştirir. Alerjileri önler ve iyileştirir. Enfeksiyonun yayılmasını durdurur. Ağrı (sancı) bulunan beden bölümlerine sürüldüğünde ağrıyı azaltır.
Özellikle romatizmal ağrılarda etkilidir. Özellikle sol el veya bilekte bulunduğunda vücutta elektrik yığılmasına engel olur, böylece depresyonu engeller. Sindirim sisteminin, özellikle bağırsakların düzenli çalışmasını sağlar. Sinir sistemini güçlendirir, kemik iliği eksikliklerine karşı şifadır. İlk bakışı çektiği için, göz değmesine (nazar) karşı koruyucu etki sağlar. Akıl ve zekayı uyandırıp harekete geçirir, doğru karar vermekte yardımcı olur. Çakraları olumsuz enerjiden temizler.