Karbonhidrat nedir?

by admin

Karbonhidrat; karbon, hidrojen ve oksijen atomlarından oluşan organik bileşiklerdir. Karbonhidrat insan ve hayvan vücudunda glikojen olarak, bitkilerin yapısında nişasta ve selüloz olarak bulunmaktadır.

İnsan vücudun günlük enerji ihtiyacının %55-65′i karbonhidratlardan elde edilir. Enerji ihtiyacımızı karşılayan en temel besin maddesi karbonhidrat olduğu gibi besinlerde en çok bulunan besin öğesi de karbonhidratlardır. En çok bilinen karbonhidratlar glikoz, laktoz, nişasta, fruktoz ve sakkarozdur. Şeker formundaki bu karbonhidratlar kolayca sindirilerek hızlı bir şekilde kana karışırlar.

Karbonhidratlar yapılarına göre 3 gruba ayrılır:

1- Monosakkaritler (Basit Şekerler): Glikoz (üzüm şekeri), Fruktoz (meyve şekeri), Galaktoz (6 karbonlu monosakkarit)
2- Disakkaritler: Sakkaroz (çay şekeri), Laktoz (süt şekeri), Maltoz (malt şekeri)
3- Polisakkaritler: Nişasta (bitkilerdeki depo karbonhidrat), Glikojen (kas ve karaciğerdeki depo karbonhidrat), Selüloz (posa)

karbonhidratKarbonhidrat Çeşitleri:

Glikoz: En basit şeker olarak bilinen glikoz bitkide fotosentez olayı sonucunda oluşur. Glikozun fazlası bitkilerde nişasta, hayvanlarda glikojene dönüştürülerek depolanır.

Nişasta: Yalnızca bitkide depo besin maddesi olarak görülür. Çok sayıda glikoz molekülünün bir araya gelerek oluşturduğu bir yapıdır. Arpa, buğday, patates gibi besinlerde görülür. Suda erimezler. Hücre zarındaki porlardan geçemeyecek kadar büyük moleküllerdir. Hayvanlar nişastayı sindirim olayı ile glikoza dönüştürerek kullanırlar. Nişastanın ayıracı iyot çözeltisidir. Nişasta iyot çözeltisi ile mavi-mor renge dönüşür.

Selüloz: Bitki, mantar ve bakteri hücrelerinde hücre zarının dışında bulunan hücre çeperi selülozdan oluşur. Selüloz hayvan hücrelerinde bulunmaz. Aynı zamanda hayvanlarda selülozun sindirimi yapılamaz. Sadece geviş getiren memelilerin bağırsaklarında bulunan bakteriler selülozu sindirebilirler.

Glikojen: Hayvan hücrelerinde ve mantar hücrelerinde fazla glikozun depo şekli glikojendir. Bitkilerde glikojen bulunmaz. Hayvanlarda glikozun fazlası kas ve karaciğerde glikojen şeklinde depolanır. Kandaki glikoz seviyesi düştüğünde ise glikojen glikoza dönüşerek kana geçer.

Karbonhidrat Ne İşe Yarar? Karbonhidrat Faydaları Nelerdir?

Karbonhidrat kandaki kolesterol düzeyini düşürür ve kilo vermeye yardımcıdır. Yüksek karbonhidratlı besinler bedenin yakıtı gibidir. Birçok fizyolojik fonksiyonu düzenledikleri gibi adale daralmalarına engel olurlar. Gün içinde enerjik, dinç ve hevesli hissetmenize neden olurlar.

Yetersiz miktarda karbonhidrat tüketimi, merkezi sinir sistemi fonksiyonunda bozukluk yaratır. Kompleks karbonhidratlı besinler, aynı zamanda sindirimi kolaylaştıran, kan şekerini düzenleyen ve enerji düzeylerini koruyan yüksek lifli besinlerdir.

Karbonhidrat eksikliği nelere sebep olur?

Öncelikle B vitaminleri, bazı aminoasitler ve lif eksikliği görülür. Bunun yanında halsizlik, yorgunluk, depresyon, unutkanlık, sinir sistemi bozuklukları, sindirim sistemi rahatsızlıkları, proteinin vücut tarafından kullanılamaması sonucu yapım ve onarımda azalma, yetersiz lif alımından ötürü uzun vadede kanser ve kalp hastalıkları görülebilir.

Yeterli karbonhidrat alınmadığı takdirde vücut enerji ihtiyacını karşılamak için proteinleri kullanmaya başlar. Bu nedenle yeterli ve dengeli beslenmek sağlıklı bir vücut için önemlidir. Ayrıca, karbonhidratlar vücudun su ve elekrolit dengesini sağlamada ve bağırsakları çalıştırmakta etkilidir.

Sağlıklı Karbonhidratlar

Meyve ve sebzeler de karbonhidrat içeren besin kaynaklarındandır. Ama orta-yoğunluklu ve düşük-yoğunluklu karbonhidrat sınıfındadırlar. Daha önce glikoza çevrilmeleri gerektiğinden kan dolaşımına daha yavaş dahil olurlar.

Karbonhidratlı Yiyecekler – Yüksek Karbonhidratlı Besinler Listesi

• Esas olarak, mısır gevreği, tahıl ve ekmek çeşitleri, pirinç, arpa, yulaf, makarna, sayılabilir. Meyvelerden kayısı, hurma, yaban mersini, muz, incir, üzüm, elma, portakal, armut, ananas, çilek, karpuz, ve kuru üzüm de yüksek karbonhidrat içerir.
• Bazı baklagil türleri; nohut, kuru fasulye, börülce, bakla yüksek kompleks karbonhidrat taşırlar. Bazı kök sebzelerden patates, tatlı patates, havuç, mısır da bu gruba dahildir.
• Basit karbonhidratlı gıdalara ise toz şeker, şekerleme, kek, mısır şurubu, meyve suyu, ekmek, beyaz undan yapılmış makarna ve mısır gevreği dahildir.
• Yüksek miktarda kompleks karbonhidrat taşıyan besinler ise kepek, yulaf, mısır, arpa, karabuğday, mısır unu, makarna, patates, kepekli pirinç, kıyılmış buğday, tam tahıllı gevrek, bezelye, musli, fasulye, mercimektir. Yüksek karbonhidratlı besinler bize, sağlıklı ve formda olmak için vitamin, mineral ve lif açısından yeterli bir kaynak oluştururlar
• Süt ürünleri, yüksek yağ ve protein içerikleriyle tanınırlar. Ama, yağsız süt, diyet yoğurt, çikolatalı süt yüksek karbonhidratlı besinler grubuna da girer. Bütün çikolata ve şeker türleri ve kurabiyeler yüksek miktarlarda karbonhidrat içerir.

İlginizi Çekebilir