İskambil, birer tarafı resimli veya işaretli kağıtlarla oynanan ve pek çok çeşidi bulunan oyunlara ve bu oyun kağıtlarına verilen addır.
İskambil kağıdını ve oyunlarını kim buldu?
İskambil oyun kartlarının nerede ve ne zaman ortaya çıktığı tam olarak bilinmemekle beraber 7. ve 10. yüzyıllar arasında Çin’de ortaya çıktığı ve 13. yüzyılda Marco Polo tarafından Avrupa’ya getirildiği tahmin edilmektedir. Hindistan’dan veya Arabistan’dan geldiğini ileri sürenler de var olmakla beraber iskambil kağıtlarının bugünkü şekilleriyle kullanılmaları 14. yüzyıl Fransa’sına dayandırılmaktadır.
İskambil kağıtlarındaki şekillerin anlamı nedir?
O tarihlerde, Fransa’da dört sınıf vardı ve iskambil kağıtlarındaki kupa, maça, karo ve sinek bu dört sınıfı temsil ediyordu. Kupa bir kalkanı andıran şekli ile asil sınıfı ve kiliseyi, maça bir mızrağın ucunu çağrıştıran şekli ile orduyu, karo ticari deniz işletmelerinin eşkenar dörtgen kiremitlerinden esinlenerek orta sınıfı, sinek ise yonca yaprağına benzeyen şekli ile köylüyü temsil ediyordu. Bugün briç, poker veya benzeri oyunlarda, kupanın en değerli, sineğin ise en değersiz kart olmasının nedeni işte bu sınıflamadır.
Aslında bizde papaz adı verilen kartın adı İngilizce’de kral (king), kızın ise kraliçedir (queen). Vale veya oğlan için ilk zamanlarda düzenbaz anlamına gelen ‘knave’ kelimesi kullanılırken, günümüzde ‘jack’ ismi kullanılmaktadır. Yani yabancı kartlarda kral ve kraliçe evli iken, bizde biraz yaşlı görülerek krala papaz adı verilmiş, kraliçeye de ‘kız’ denilerek oğlana layık görülmüştür.
Bazı ülkelerde oyun kartlarında değişik isim ve semboller kullanılmasına rağmen en yaygın olanı Fransızların kullandıklarıdır. Fransızlar ‘maça’ şeklini mızrağa benzeterek ‘pique’ adını vermişlerdir. İngilizcede ise aynı anlamdaki ‘spades’ kelimesi kullanılmaktadır. Her ne kadar bir kalkanı andırdığı için asil sınıfı temsil ettiği ileri sürülse de ‘kupa’ klasik bir kalp şeklidir. Bu nedenle Fransızlar ona ‘coeur’, ingilizler ise ‘heart’ adını vermişlerdir.
‘Karo’ için Fransızcada kare anlamındaki ‘carreau’ kullanılırken İngilizler elmas anlamındaki ‘diamond’u tercih etmişlerdir. Bizim ‘sinek’ dediğimiz şekil ise çok açık üç yapraklı bir yoncadır. Fransızlar bu anlamdaki ‘trefle’ kelimesini kullanırlarken, İngilizler ‘club’ (kulüp) ismini kullanmışlardır.
İşte bu nedenle briç oyuncuları ‘maça’ kağıdına ‘pik’, ‘kupa’ kağıdına ‘kör’, ‘sinek’ kağıdına da ‘trefli’ derler. Zaten aslına uygun olan ‘karo’yu da olduğu gibi kullanırlar. Birli, papaz, kız ve oğlan için kullanılan as, rua, dam ve vale isimleri de yine Fransızca karşılıkları As, Roi, Dame ve Valet kelimelerinden dilimize geçmiştir.
İskambil oyunları nelerdir?
Bazı oyunlar için iskambil destesine bir veya daha fazla “joker” kartı da eklenir. Joker kullanılan iskambil oyunlarının çoğunda, bu kart destedeki herhangi başka bir kartın işlevini üstlenebilme özelliğiyle öne çıkar.
İskambil oyunlarının sayısı ve çeşidi çok fazla olduğundan ana hatlarıyla bile kartların işlevlerinden bahsetmek mümkün değildir. Dahası birçok oyunda modifiye desteler kullanılır. Mesela Ellibir oyunu iki tane 52’lik desteyle oynanınırken, Altmışaltı oyunu standart destenin sadece As, Papaz, Kız, Vale, 10’lu ve 9’lu kartları kullanarak oynanır.
İskambil oyunlarının isimleri :
- Altmışaltı
- Anastra
- Americano
- Batak
- Blöf
- Blackjack
- Bezik
- Briç
- Bulum
- Dürt
- Dost kazığı
- Ellibir
- Eşşek
- Esperansa
- Fanti
- Fitil
- Hoşgin
- İhale
- İskambil (Altıkol)
- Kanasta
- Kastet
- Kılıç
- King
- Konçina
- Konken
- Koyeye
- Küt
- Kaptı Kaçtı
- Maça Kızı
- Ohel
- Okşin
- Papaz Kaçtı
- Piket
- Pinaki
- Pis Yedili
- Pişti
- Poker
- Prafa
- Remi
- Rus batağı
- Sadrazam
- T-Rex
- Tık
- Toto
- Uno
- Üçbeşsekiz
- Yanık
- Yirmibir
- Yükleme
- Yüzbir