Devlet Biçimleri

by admin

Devlet nedir?

Devlet, belli toprak parçası üzerinde yaşayan insanların oluşturdukları, örgütlenmiş en üst siyasi otoritedir. Başka bir tanımla da devlet, bir insan topluluğunun, bir toprak parçası üzerinde egemenlik kurmasıyla oluşmuş bağımsız hukuki varlıktır.

Yapılarına Göre Devlet Sistemleri

1) Tekli Devlet (Tek Yapılı)

Üniter Devlet: Devleti oluşturan unsurların birliğine ve tekliğine dayanır. Tek merkezden yönetilen, ülkenin her tarafında aynı hukuk kurallarının geçerli olduğu devlet şeklidir.

Türkiye, İngiltere, İtalya, Fransa, Yunanistan, İsveç, Ermenistan, Bolivya, Kamerun, Şili, Küba, Finlandiya, Japonya, Hollanda gibi ülkeler üniter devlet yapısına sahiptir.

Bölgeli Devlet: Ülkenin ve milletin bölünmez tekliği içinde, bölgesel özerkliğin tanındığı devlet türüdür. Bölgeli devlet, kurucu birimlerin bir araya gelmesiyle değil, siyasal merkezin kendine ait yetkilerin bir kısmını bölgelere devretmesi üzerinde oluşan bir modeldir.  Bölgelerin özerkliğinin kaynağı ulusal anayasadır, klasik üniter devlette olduğu gibi yargı birliği ilkesi geçerlidir.

İspanya’daki Bask Bölgesi buna örnek verilebilir

2) Çoklu Devlet (Karma Yapı)

Federasyon (Federal Devlet): Kendi içyapılarında bağımsız, dışarıya karşı ise aynı hukuk kurallarına tabi olan birden fazla devletten oluşan devlet şeklidir.

ABD, Almanya, Kanada gibi ülkeler federal yapıya sahiptir.

Konfederasyon (Konfederal Devlet): Birden fazla devletin varlıklarını korumak şartıyla, özellikle savunma gibi belirli bir amaç çerçevesinde oluşturdukları topluluklardır.

Avrupa Birliği bir konfederasyondur.

Egemenlik Anlayışına Göre Devlet Biçimleri

Monarşi: Devlet başkanının soya bağlı olarak geçtiği devlet biçimidir. Mutlak ve meşruti (anayasalı) monarşi olarak ikiye ayrılmaktadır.

Mutlak Monarşi: Bütün yetkinin tek bir kişinin elinde toplandığı yönetim şeklidir. Meşrutiyet öncesi Osmanlı Devleti bu yönetim şeklinin bir örneğidir.

Brunei, Katar, Svaziland, Umman, Suudi Arabistan, Vatikan gibi devletlerdir.

Meşruti Monarşi: Hükümdarın yetkilerinin yazılı bir anayasa ile sınırlandırıldığı yönetim şeklidir. I. ve II. Meşrutiyet döneminde Osmanlı Devleti bu yönetim şekline örnektir.

1876 -1878 yılları arasında ve 1908’den donra Osmanlı meşrutiyetle yönetilmiştir.

Parlamenter-Anayasal Monarşi: Bu monarşi tipinde hükümdarın yetkileri, yazılı bir anayasa ile tanımlanmış ve sınırlanmıştır.

Avustralya, Belçika, Kanada, Danimarka, Japonya, Lüksemburg, Hollanda, Yeni Zelanda, Norveç, Büyük Britanya, İspanya, İsveç, Bahreyn, Ürdün, Kuveyt, Lihtenştayn, Monako, Fas, Birleşik Arap Emirlikleri gibi devletler parlamenter- anayasal monarşi ile yönetilen devletlere örnektir.

Oligarşi: Egemenliğin bir grup ya da zümre tarafından kullanıldığı devlet sistemidir.

Suriye oligarşik devlettir.

Cumhuriyet (Demokratik Devlet): Ülke yönetiminin halk egemenliğine dayandırıldığı rejimdir. Egemenlik tek bir kişiye değil, birden fazla kişiye aittir ve halkın iradesinden kaynaklanır. Demokratik bir toplumda halk yöneticileri seçim yoluyla belirler. Devletin idari örgütlenmesi anayasa ile düzenlenir.

Bulgaristan, Finlandiya, Almanya, Yunanistan, Macaristan, İtalya, Polonya, Türkiye gibi ülkeler demokratik devletlere örnektir.

Hukuk Kaynağı Bakımından Devlet Çeşitleri

Laik Devlet: Devlet yönetiminde dini kuralların yer almamasıdır.

Türkiye, Fransa gibi ülkeler laik devletlere örnektir.

Teokratik Devlet: Din kurallarına dayalı devlet şeklidir.

İran, İsrail, Vatikan gibi devletler teokratik devlettir.

Sosyal ve Ekonomik Bakımdan Devlet Yönetim Biçimleri

Aristokrasi: Aristokrasi ya da soylu erki, iktidarın imtiyazlı ve genellikle soya bağlı bir toplum sınıfının elinde bulunduğu siyasi hükumet şeklidir. Ekonomik, toplumsal ve siyasi gücün soylular sınıfının elinde bulunduğu tarihi yönetim biçimidir. Sözcük “soylular sınıfı” anlamında da kullanılmaktadır.

Kapitalizm: Kapitalizm, özel mülkiyetin, üretim araçlarının büyük bölümüne sahip olduğu ve işlettiği; yatırım, gelir dağılımı, üretim, mal ve hizmet fiyatlarının arz ve talebin buluştuğu piyasa ekonomisi tarafından belirlendiği sosyal ve ekonomik sistemdir. Bu sistemde genellikle bireylerin ya da grupların oluşturduğu tüzel kişiliklerin ya da şirketlerin yer, üretim aracı ve para  ticareti yapabilmeye hakkı vardır.

Komünizm: Komünizm (Latince kökenli communis – ortak, evrensel); üretim araçlarının ortak mülkiyeti üzerine kurulu sınıfsız, parasız ve devletsiz bir toplumsal düzen ve bu düzenin kurulmasını amaçlayan toplumsal, siyasi ve ekonomik bir ideoloji ve harekettir.

Sosyalizm: Sosyalizm, sosyal ve ekonomik alanda toplumsal refahı devlet kararlarının getireceğini ve üretim araçlarının hakimiyetinin toplumlara ait olduğunu savunan, işçilerin yönetime katılmalarına ağırlık veren, özgür girişimi devletin ve sendikaların baskısı altında tutmaya çalışan, telkin ve propagandalarını eğitim, tarım ve vergi reformları üzerinde yoğunlaştıran ekonomik ve siyasi teori. Sosyalizmin pek çok çeşidi vardır ve bunların tek bir tanımı yoktur.

Teknokrasi: Teknokrasi, tüm karar verme süreçlerinin teknik uzmanların ellerinde olduğu bir yönetim şeklidir. Yönetim kademelerinde sadece, bilgi, deneyim ve yetenek sahibi bilim insanları, mühendisler ve teknolojistler yer alır.

Totalitarizm: Totalitarizm; tüm yetkilerin merkezileştirildiği, devlete mutlak itaat beklenen, diktatörlük benzeri yönetimdir. Sözcük sıfat halinde totaliter olarak kullanılır. Totalitarizmde bireysel özgürlüklere izin verilmez ve bireyin yaşamının tüm alanları devlet kontrolüne bırakılır.

İlginizi Çekebilir